Truyện Kiều – Nguyễn Du || Phần 6: Kiều gặp Thúc Sinh
Tương truyền khi sáng tác xong Truyện Kiều, Nguyễn Du đưa bản thảo cho người bạn văn chương tri kỷ của mình là Phạm Quý Thích xem Phạm rất tán thưởng nhuận sắc lại một vài chỗ đổi tên sách thành Kim Vân Kiều tân truyện làm bài thơ đề từ rồi cho đem khắc ván in ở phố Hàng Gai Hà Nội. Bài thơ đề từ ấy sau này được khắc lên đầu tất cả các bản Kiều Nôm. Hơn một trăm năm sau được in lại nguyên văn trên bản Kiều quốc ngữ của Bùi Kỷ và Trần Trọng Kim, Vĩnh Hưng Long xuất bản năm 1925:
Giai nhân bất thị đáo Tiền Đường
Bản thế yên hoa trái vị thường
Ngọc diện khởi ưng mai thủy quốc
Băng tâm tự khả đối Kim lang
Đoạn trường mộng tỉnh căn duyên liễu
Bạc mệnh cầm chung oán hận trường
Nhất phiến tài tình thiên cổ lụy
Tân thanh đáo để vị thùy thương
Dịch nghĩa:
Người giai nhân (Kiều) ví chẳng đến sông Tiền Đường (thì) cái nợ yên hoa nửa đời vẫn chưa trả xong
Nét mặt ngọc của nàng sao lại phải vùi xuống dưới nước;
Tấm lòng trong sạch của nàng lúc nào cũng không thẹn với chàng Kim
Giấc mộng đoạn trường khi đã tỉnh ra thì cái căn duyên cũng đã giũ sạch;
Tiếng đàn bạc mệnh tuy đã hết khúc mà nỗi oán hận vẫn còn dài
(Thế mới hay) một mảnh tài tình là cái lụy chung muôn đời
(Vậy thì) quyển Tân thanh này cốt để thương xót ai?
Bài thơ trên đây là bài thơ vịnh Kiều đầu tiên cũng là bài tựa Truyện Kiều đầu tiên.
Khách du bỗng có một người,
Kỳ Tâm họ Thúc cũng nòi thư hương
Vốn người huyện Tích châu Thường,
Theo nghiêm đường mở ngôi hàng Lâm Tri
Hoa khôi mộ tiếng Kiều nhi,
Thiếp hồng tìm đến hương khuê gửi vào
Trướng tô giáp mặt hoa đào,
Vẻ nào chẳng mặn nét nào chẳng ưa?
Hải đường mơn mởn cành tơ,
Ngày xuân càng gió càng mưa càng nồng
Nguyệt hoa hoa nguyệt não nùng,
Đêm xuân ai dễ cầm lòng được chăng?
Lạ gì thanh khí lẽ hằng,
Một dây một buộc ai giằng cho ra
Sớm đào tối mận lân la,
Trước còn trăng gió sau ra đá vàng
Dịp đâu may mắn lạ dường,
Lại vừa gặp khoảng xuân đường lại quê
Sinh càng một tỉnh mười mê,
Ngày xuân lắm lúc đi về với xuân
Khi gió gác khi trăng sân,
Bầu tiên chuốc rượu câu thần nối thơ
Khi hương sớm khi trà trưa,
Bàn vây điểm nước đường tơ họa đàn
Miệt mài trong cuộc truy hoan,
Càng quen thuộc nết càng dan díu tình
Lạ cho cái sóng khuynh thành,
Làm cho đổ quán xiêu đình như chơi
Thúc sinh quen thói bốc rời,
Trăm nghìn đổ một trận cười như không
Mụ càng tô lục chuốt hồng,
Máu tham hễ thấy hơi đồng thì mê
Dưới trăng quyên đã gọi hè,
Đầu tường lửa lựu lập loè đơm bông
Buồng the phải buổi thong dong,
Thang lan rủ bức trướng hồng tẩm hoa
Rõ màu trong ngọc trắng ngà!
Dày dày sẵn đúc một tòa thiên nhiên…
…Nàng vâng cất bút tay đề,
Tiên hoa trình trước án phê xem tường
Khen rằng: Giá đáng Thịnh đường!
Tài này sắc ấy nghìn vàng chưa cân!
Thật là tài tử giai nhân,
Châu Trần còn có Châu Trần nào hơn?
Thôi đừng rước dữ cưu hờn,
Làm chi lỡ nhịp cho đàn ngang cung
Đã đưa đến trước cửa công,
Ngoài thì là lý song trong là tình
Dâu con trong đạo gia đình,
Thôi thì dẹp nỗi bất bình là xong
Kíp truyền sắm sửa lễ công,
Kiệu hoa cất gió đuốc hồng ruổi sao
Bày hàng cổ xúy xôn xao,
Song song đưa tới trướng đào sánh đôi
Thương vì hạnh trọng vì tài,
Thúc ông thôi cũng dẹp lời phong ba
Huệ lan sực nức một nhà,
Từng cay đắng lại mặn mà hơn xưa
Mảng vui rượu sớm cờ trưa,
Đào đà phai thắm sen vừa nẩy xanh
Trướng hồ vắng vẻ đêm thanh,
E tình nàng mới bày tình riêng chung:
Phận bồ từ vẹn chữ tòng,
Đổi thay nhạn yến đã hòng đầy niên
Tin nhà ngày một vắng tin,
Mặn tình cát lũy nhạt tình tao khang
Nghĩ ra thật cũng nên đường,
Tăm hơi ai dễ giữ giàng cho ta?
Trộm nghe kẻ lớn trong nhà,
Ở vào khuôn phép nói ra mối đường
E thay những dạ phi thường,
Dễ dò rốn bể khôn lường đáy sông!
Mà ta suốt một năm ròng,
Thế nào cũng chẳng giấu xong được nào
Bấy chầy chưa tỏ tiêu hao,
Hoặc là trong có làm sao chăng là?
Xin chàng kíp liệu lại nhà,
Trước người đẹp ý sau ta biết tình
Đêm ngày giữ mức giấu quanh,
Rày lần mai lữa như hình chưa thông
Nghe lời khuyên nhủ thong dong,
Đành lòng Sinh mới quyết lòng hồi trang
Rạng ra gửi đến xuân đường,
Thúc ông cũng vội giục chàng ninh gia
Tiễn đưa một chén quan hà,
Xuân đình thoắt đã đổi ra cao đình
Sông Tần một dải xanh xanh,
Loi thoi bờ liễu mấy cành Dương quan
Cầm tay dài thở ngắn than,
Chia phôi ngừng chén hợp tan nghẹn lời
Nàng rằng: Non nước xa khơi,
Sao cho trong ấm thì ngoài mới êm
Dễ lòa yếm thắm trôn kim,
Làm chi bưng mắt bắt chim khó lòng!
Đôi ta chút nghĩa đèo bòng,
Đến nhà trước liệu nói sòng cho minh
Dù khi sóng gió bất tình,
Lớn ra uy lớn tôi đành phận tôi
Hơn điều giấu ngược giấu xuôi
Lại mang những việc tày trời đến sau
Thương nhau xin nhớ lời nhau,
Năm chầy cũng chẳng đi đâu mà chầy
Chén đưa nhớ bữa hôm nay,
Chén mừng xin đợi ngày rày năm sau!
Người lên ngựa kẻ chia bào,
Rừng phong thu đã nhuốm màu quan san
Dặm hồng bụi cuốn chinh an,
Trông người đã khuất mấy ngàn dâu xanh
Người về chiếc bóng năm canh,
Kẻ đi muôn dặm một mình xa xôi
Vầng trăng ai xẻ làm đôi,
Nửa in gối chiếc, nửa soi dặm trường